Eind augustus braken er in heel Indonesië protesten uit. In dit artikel vind je een interview met een gevangen Indonesische anarchistische schrijver en een aantal statements van anarchistische groepen die het is gelukt om met internationale media te communiceren.

---

Na weken van protest naar aanleiding van de bezuinigingsmaatregelen gingen de demonstranten in de week van 25 augustus massaal de straat op om te ageren tegen de onverschilligheid en corruptie van de Indonesische politieke elite.

De parlementsleden van de Indonesische overheid ontvangen een maandelijks salaris van honderd miljoen roepia (ongeveer 5200 euro), wat bijna dertig keer zo veel is als het minimumsalaris in Jakarta, dat het hoogste gemiddelde salaris van heel Indonesië kent.¹ Toen het nieuws naar buiten kwam dat parlementsleden elke maand een extra bedrag van vijftig miljoen roepia aan huurtoeslag krijgen, terwijl er sprake is van een ongekend hoge inflatie, er een nieuw pakket bezuinigingsmaatregelen aangekondigd is en de armoede alsmaar groeit, braken er massale opstanden uit.

Vakbonden, anarchisten, studenten, linkse activisten, de jeugd en andere actievoerders gingen in de week van 25 augustus de straat op. Ze stuitten op hevige repressie van de politie, die de belangen dient van de voormalig minister van Defensie en huidig president, Prabowo Subianto. Op 28 augustus werd Affan Kurniawan, een eenentwintig jaar oude bezorger die op weg was naar een klant om eten te bezorgen, door een gepantserde wagen van de mobiele brigade van de politie aangereden, waarna hij overleed.

Als reactie op de moord op Affan braken er in verschillende delen van het land opstanden uit onder bezorgers, anarchisten en de jeugd. De demonstranten vielen meerdere politiebureaus aan, plunderden huizen van politici en staken overheidsgebouwen in brand.

Door de opstanden zag de minister-president zich genoodzaakt om zijn deelname aan de top van de Shanghai Cooperation Organization af te zeggen. De overheid heeft al voorgesteld om een aantal van de financiële voordelen die parlementsleden genieten en een deel van de bezuinigingen die de opstanden hebben aangewakkerd terug te draaien. Desalniettemin heeft de president, Prabowo Subianto, de repressie geïntensiveerd door ook de hulp van het leger in te roepen. Dit heeft mede tot de dood van zes mensen geleid, waaronder die van een student die in Yogyakarta door de politie is doodgeslagen en een riksjachauffeur in Solo die overleed door blootstelling aan traangas. Het werkelijke dodental is niet bekend.

Indonesië, dat tot 1949 onder het juk van de Nederlandse koloniale overheersing zat, blijft een stevig gepolariseerd land en kent een enorme ongelijkheid als het gaat om de verdeling van middelen en macht. In de jaren zestig werden zeker honderdduizenden mensen die lid waren van of geassocieerd werden met de Indonesische Communistische Partij (PKI) vermoord.

De anarchistische beweging in Indonesië vond zijn oorsprong aan het eind van de jaren tachtig, mede dankzij de invloed van punkbands. De politie richtte in 2011 een heuse anti-anarchiedivisie op en het is vaker voorgekomen dat mensen die als anarchopunks werden gezien, gekidnapt en gevangengezet werden in door de staat gedoogde heropvoedingskampen. Toch, en ondanks alle repressie en tegenspoed, is de anarchistische beweging gegroeid.

In het licht van de groeiende wereldwijde repressie vanuit de staat vormen de moedige acties van de Indonesische opstandelingen een welkome inspiratiebron voor iedereen die de kapitalistische wereldorde afwijst. De demonstranten in Indonesië hebben melding gemaakt van verschillende vormen van digitale repressie waarbij digitale communicatie werd bemoeilijkt en de kans is groot dat deze repressie zal toenemen naarmate het conflict escaleert. Met dit artikel willen we de aandacht vestigen op de situatie in Indonesië om mensen wereldwijd te informeren en ze aan te zetten tot solidariteitsacties.

Opdat Affan Kurniawan niet wordt vergeten en zijn moordenaars niet worden vergeven. Onze solidariteit gaat uit naar de moedige activisten die zich daar op straat voor inzetten.

-Door anarchisten die solidair zijn met de opstand in Indonesië

---

Een dialoog met de gevangen anarchist en schrijver Bima

Bima is anarchist, schrijver, vertaler en een onafhankelijk onderzoeker uit Indonesië die sinds 2021 gevangenzit. Ook achter tralies is hij nog steeds actief als lid van een anarchistische federatie. Ook is hij de oprichter van de doe-het-zelf-drukkerij genaamd Pustaka Catut en schreef hij onder andere Anarchy in Alifuru: The History of Stateless Societies in the Maluku Islands, dat door Minor Compositions uitgegeven werd. Je kunt Bima ondersteunen via de Patreon-pagina van Pustaka Catut.

Dit interview vond begin september 2025 plaats.

Zou je jezelf willen voorstellen?

Ik ben een schrijver, gevangene en lid van de anarchistische federatie en ik wens anoniem te blijven omwille van mijn veiligheid in deze angstaanjagende tijd.

Zou je voor ons de context van de huidige opstanden willen schetsen?

De huidige protesten begonnen eind augustus 2025 en waren het gevolg van een groeiende woede over verschillende politieke en economische kwesties. Hoewel de woede niet werd aangewakkerd door één enkel probleem, zorgde de drastische verhoging van de regionale onroerend goedbelasting, bedoeld om het begrotingstekort van de overheid te verminderen, wel voor de nodige escalatie.

Tegelijkertijd werden de lonen van parlementsleden vertienvoudigd. De provocerende uitlatingen van sommige politici gooiden vervolgens nog meer olie op het vuur. Zo zei de Regent van Pati, de politicus die de lokale overheid, het beleid en de publieke voorzieningen in de Pati-regio in Midden-Java overziet, dat ‘de belastingen niet zouden worden verlaagd, zelfs niet als er een massaprotest van vijftigduizend mensen zou worden georganiseerd.’

Op 10 augustus 2025 brak de eerste massale opstand, met meer dan honderdduizend deelnemers, in Pati uit. De protesten tegen de belastingverhoging verspreidden zich naar Bone in Zuid-Sulawesi en vervolgens ook naar andere steden. Tijdens een demonstratie in Jakarta op 28 augustus werd een bezorger van een online bezorgdienst doodgereden door een politievoertuig. De protesten verspreidden zich de dag erna naar vele andere steden en blijven zich op het moment van schrijven nog steeds verspreiden.

Er zijn tot nu toe minstens zes mensen omgekomen als gevolg van het politiegeweld. Tijdens de protesten zijn er meerdere huizen van politici geplunderd en zijn er iets van zes parlementsgebouwen in brand gestoken of zelfs afgebrand. We wisten dat de protesten op een gegeven moment zouden afzwakken, maar de woede van de mensen neemt niet af.

Welke groepen zijn er bij de protesten betrokken? En in hoeverre is er sprake van eenheid tussen deze groepen?

Er zijn veel organisaties, netwerken en groepen die eisen formuleren. Je zou zelfs kunnen zeggen dat iedere stad zijn eigen unieke eisenpakket heeft.

Over het algemeen zijn er twee ‘revolutionaire’ eisen: de eerste komt van de Indonesische Socialistische Partij, de Perserikatan Sosialis (PS), en de andere komt van een los, informeel en decentraal georganiseerd netwerk dat haar eisen publiceerde in de verklaring van de Indonesische Federalistische Revolutie 2025. Hierin wordt gepleit dat de eenheidsstaat en het Indonesische parlementaire systeem moeten worden opgeheven en vervangen door een democratisch federalistisch systeem met duizenden burgerraden voor een directe vorm van democratie. Ahmad Sahroni, een parlementslid van de Nationaal Democratische Partij, noemde de eisen stom. Als gevolg van deze uitspraak werd zijn huis in Noord-Jakarta op 30 augustus aangevallen en geplunderd.

Insurrectioneel anarchisten, individualisten en post-leftists houden zich voornamelijk bezig met aanvallen en confrontaties op straat, waarbij ze roepen om de vernietiging van de staat en het kapitalisme. Ze organiseren hiernaast echter geen platform en presenteren geen programma met eisen waarin ze vragen om hervormingen van de bestaande structuren. Er is dus over het algemeen niet echt sprake van een gezamenlijk front, maar we proberen wel te voorkomen dat we vervallen in een excessief ideologisch sektarisme.

Helaas zijn er ook progressieve liberalen met hervormingsgerichte eisen, zoals bijvoorbeeld de zogenoemde 17+8-eisen. Dit eisenpakket is inmiddels verworden tot een ‘pro-democratische’ slogan waarmee wordt geëist dat zeventien eisen voor 5 september worden ingewilligd en de andere acht eisen binnen een jaar. De groep die deze slogan gebruikt wordt beïnvloed door liberale, online influencers die willen dat de protesten ophouden. Deze influencers gaan zelfs zo ver te zeggen dat ze de demonstranten verantwoordelijk zullen houden als het leger een staat van beleg afkondigt als gevolg van de opstanden op straat – een veelgebruikte strategie waarmee centristen revolutionair verzet en revolutionaire organisaties proberen te gaslighten en demoniseren. Gelukkig zijn alle linkse en anarchistische elementen het erover eens dat de opstanden geëscaleerd moeten worden. We weten nog niet wat ons te wachten staat en de tijd zal het uitwijzen.

Om eerlijk te zijn, zijn er te veel groepen in de opstanden actief om een eenduidig antwoord te kunnen geven. De gehele linkse en anarchistische beweging, bestaande uit verschillende organisaties, is de straat opgegaan, maar er was niet zoiets als een georganiseerd front. In iedere stad trokken de progressieve elementen, of het nu ging om universiteitsstudenten, vakbonden of zelfs scholieren, samen op om samen actie te voeren. Sommige acties kwamen heel spontaan op en kwamen voort uit ongecoördineerde initiatieven vanuit de gemeenschap, zoals de aanvallen op politieposten en -bureaus, waarbij meerdere politiebureaus in brand werden gestoken.

Hoe dragen anarchisten bij aan de opstanden?

Ik ben een revolutionair pessimist en erg beïnvloed door de ideeën van het anarchonihilisme. Toch pleit ik ook nog steeds voor de sociale revolutie omdat sociale ruimte altijd op een bepaalde manier moet worden ingevuld. Indonesië is de meest multiculturele archipel ter wereld, met duizenden verschillende etniciteiten en talen. In sommige regio’s wint het separatisme aan populariteit. In andere regio’s heb je edelen die in vroegere monarchieën een grote naam hadden en voorstander zijn van een terugkeer naar die tijden. Maar je hebt ook autoritaire Islamitische fundamentalisten en jihadisten die in Indonesië een kalifaat willen stichten. Ik denk dus dat we als revolutionairen de plicht hebben om onze programma’s aan te bieden als alternatief voor alle andere slechte opties. De huidige protestgolf is een symptoom van de op handen zijnde scheiding en anarchisten moeten kant kiezen. Anders zien de alternatieven er niet goed uit. Heel erg slecht zelfs.

Waar denk je dat deze opstanden toe zullen leiden? En hoe zie je de toekomst van de anarchistische beweging in Indonesië?

Ik ben er vrij pessimistisch over. We hebben ons in een aantal steden gevestigd, maar over het algemeen zijn we vrij zwak, zelfs al zijn we in de basis vrij militant.

We zijn beïnvloed door de Uruguayaanse benadering van especifismo², waarin wordt gepleit voor een tweeledige vorm van organiseren. Enerzijds moeten we ons aansluiten bij politieke organisaties en anderzijds moeten we ons aansluiten bij grassroots organisaties, zoals vakbonden, studentenorganisaties, organisaties van inheemse gemeenschappen enzovoorts. Ondanks dat het een stevige, door de mensen georganiseerde basis vereist om te kunnen slagen, blijven we deze klassieke definitie van revolutie nog steeds gebruiken.

Hoewel deze basis ontbreekt, blijven de opstanden zoals die van vandaag de dag zich sinds 2019 ieder jaar herhalen. Dit doet ons goed, want het dwingt ons ons uiterste best te doen om de massale opstanden, waarin de mensen hun collectieve wil uiten, bij te houden. Maar we moeten blijven groeien en militanter blijven worden om de regelmaat waarmee de mensen hun woede uiten bij te kunnen houden.

Ik geloof niet dat er hervormingen plaats zullen vinden tenzij er een gewelddadige omverwerping van de huidige machthebbers plaatsvindt en de opvolgers beloven de hervormingen door te voeren. De huidige heersende klasse heeft een zeer ruime coalitie weten te vormen met voormalig oppositiepartijen door hun ook een plekje aan de onderhandelingstafel te geven. Tot nog toe zijn wij de enigen in het informele, decentraal georganiseerde antiautoritaire netwerk die eisen dat de president en vice-president opstappen. Het probleem is dat niemand dit nog heeft geëist en dus zullen mogelijke hervormingen heel wat tijd kosten. En vanwege de organisatorische zwakte van onze beweging en het gebrek aan progressieve vakbonden die een nationale staking kunnen leiden, is een anarchistische revolutie onmogelijk.

Toch staan de eis van de mensen om het parlement te ontbinden met de hashtag #bubarkanDPR (‘ontbind de DPR’³), de betrokkenheid van een grotere en diversere groep mensen in de protesten (Indonesië staat bekend om het romantiseren van de studenten die de revolutionaire voorhoede vormden tussen 1965 en 1998) en het gebruik van geweld, symbool voor een ontwikkeling die tien jaar geleden voor onmogelijk werd gehouden. Anarchisten hebben hierin een cruciale rol gespeeld. Toch denk ik zelf niet dat de anarchistische beweging een anarchistische revolutie teweeg zal brengen, zelfs al doet de mogelijkheid zich voor. Maar de beweging zou wel een sterke, libertaire invloed kunnen uitoefenen door een verenigd front te vormen met andere gevestigde groepen. Zo komt het voorstel voor het invoeren van een revolutionair, democratisch federalisme overeen met klassieke, anarchistische voorstellen en mogelijk zou dit voorstel door het gehele spectrum van linkse organisaties en, in sommige regio’s door separatistische nationale bevrijdingsbewegingen, worden geaccepteerd. Mogelijk…

De protesten die in 2020 tegen de Omnibuswet werden georganiseerd waren massaal, maar de huidige opstand is de bloedigste, meest verwoestende en de meest engagerende tot nu toe; we zagen namelijk heel wat elementen in de samenleving radicaliseren. Toch kan het nog niet tippen aan de mate van escalatie die de val van Suharto’s militaire regime in 1998 teweegbracht. Maar ik heb wel het vertrouwen dat dat binnen niet al te lange tijd mogelijk is. Toch moet ik zeggen dat ik sinds gisteren al waarschuw dat als het moment waarop we allemaal hebben zitten wachten er dan eindelijk is, we niet klaar zijn om te revolutie uit te roepen. We zullen ons dan ook voornamelijk laten zien door met de confrontaties op straat mee te doen.

---

Andere anarchistische perspectieven uit Indonesië

Naast het interview met Bima, ontvingen we uit Jakarta ook het volgende verslag van Reza Rizkia:

De protestgolf die zich vanaf 25 augustus 2025 door Indonesië verspreidt, blijft zich uitbreiden en laat een spoor na van tragedie en onrust. Wat begon als een protest tegen het voorstel om parlementsleden maandelijks vijftig miljoen roepia aan huurtoeslag toe te kennen, groeide uit tot een nationale beweging met serieuze eisen: een evaluatie van het functioneren van het parlement, het hervormen van het politie-apparaat en een einde aan het buitensporige geweld door de veiligheidsdiensten.

Op 28 augustus kwamen de verhoudingen op scherp te staan nadat Affan Kurniawan in Bendungan Hilir in Jakarta werd aangereden door een militair voertuig van de Mobiele Brigade (Brimob), waarna hij overleed. De beelden van het ongeluk werden massaal gedeeld op sociale media, wat leidde tot solidariteitsprotesten die werden georganiseerd door studenten en mede-bezorgers. Deze tragische gebeurtenis vormde een kantelpunt, waarna de omvang van de demonstraties in zowel de hoofdstad als in de rest van het land in rap tempo toenamen.

Het geweld verspreidde zich al snel naar andere grote steden. In Makassar zetten demonstranten een regionaal parlementsgebouw in brand, waarbij drie personeelsleden die vastzaten in het gebouw omkwamen. In Solo kwam een riksjachauffeur tijdens de rellen om en in Yogyakarta werd Rheza Sendy Pratama, een student, tijdens een demonstratie voor het regionale politiebureau vermoord. Rusmadiansyah, ook een bezorger, overleed aan zijn verwondingen nadat hij door een boze menigte werd mishandeld omdat ze het vermoeden hadden dat hij een informant was. In sommige verslagen wordt gesproken van nog meer doden, waaronder een student in Pati. In totaal zijn er minstens zeven à acht mensen omgekomen sinds het begin van de rellen eind augustus.

De overheid betuigde haar medeleven en bood haar condoleances aan. De president Prabowo Subianto beloofde een onderzoek in te stellen en het hoofd van de nationale politie en het hoofd van de politie in Jakarta boden hun excuses aan voor de doden. Zeven Brimob-officieren die verdacht worden van betrokkenheid bij de dood van Affan Kurniawan zijn vastgezet en zijn in afwachting van hun juridische procedure. Toch lijkt de woede van de mensen ondanks deze maatregelen niet af te nemen.

In meerdere regio’s zijn de omvang en intensiteit van de protesten sinds de week van 2 september redelijk consistent. Duizenden demonstranten zijn de afgelopen weken gearresteerd, met het hoogtepunt op 29 augustus, toen meer dan dertienhonderd mensen op dezelfde dag werden gearresteerd. Tegelijkertijd liet de Alliance of Independent Journalists in een verklaring weten dat er meerdere gevallen van geweld tegen journalisten waren gemeld en dat journalisten die verslag proberen te doen van de protesten het werk onmogelijk wordt gemaakt.

De protesten die eind augustus begonnen vormen een van de grootste protestgolven die Indonesië de laatste jaren heeft gezien. Nu het dodental oploopt, er massale arrestaties plaatsvinden en de ravage toeneemt, stelt iedereen zich de vraag of de overheid de eisen van de mensen serieus zal nemen en er met effectieve hervormingen op gaat reageren, of dat maatregelen uit zullen blijven, waarbij het risico op een nog grotere crisis op de loer ligt.

---

Toen de verslagen van de opstanden in Indonesië in de internationale media verschenen, klom een groep anonieme anarchisten onder de naam Archipelago of Fire in de pen om de situatie vanuit hun perspectief te beschrijven. We wilden dit perspectief hier ook onder de aandacht brengen.

25 augustus 2025

Jakarta is niet langer van de verrotte elite. Uit alle hoeken van het land kwamen duizenden mensen samen om de hoofdstad te bestormen. Dit is niet enkel een protest, het is een collectieve woede-uitbarsting tegen de stijgende onroerend goedbelasting, ongebreidelde corruptie en de waakhonden van de staat gevormd door het leger en de politie.

Van zonsopgang tot zonsondergang worden de straten omgetoverd tot het strijdtoneel van de opstand. Het geschreeuw, het vuur en de stenen vormen de woorden waarmee de mensen hun taal van de woede vormgeven.

Dit is geen elitair toneelstukje; het is rauwe woede, ongetemd en zonder leiders, onmogelijk om onder controle te krijgen.

29 augustus 2025

De jeugd ontbrandt in woede, aangewakkerd door de belastingverhogingen en het repressieve leger. Er is geen organisatie; de opstand wordt aangevoerd door jonge anarchisten, nihilisten en zij die zich niet laten regeren. Veel jonge anarchisten die zijn aangesloten bij middelbare scholierenorganisaties worden opgepakt. De scholieren vormen de ruggengraat. Op 25 augustus werden volgens de verslagen vierhonderd van hen opgepakt. Veel van de acties worden live op sociale media gecoördineerd.

Vaak probeert een liberale vakbond of oppositiepartij het narratief te controleren, maar dat is deze keer niet het geval. Zelfs de mainstream media erkennen dat de bron van alle documentatie op sociale media te vinden is. Het lukt de politici niet langer om het narratief vorm te geven en controleren. Traditioneel gezien waren het studentenorganisaties die decennialang dit soort demo’s aanvoerden, maar elk jaar wordt de ware aard van deze zogenaamde bemiddelaars door de studenten zelf blootgelegd. Dat is de reden dat ngo’s, burgerlijke anarchisten en studentenorganisaties zowel op links als op rechts de anti-organisatievleugel haten. Ze kunnen allemaal de kolere krijgen. We sporen de jeugd aan om voor zichzelf in actie te komen. Individuen worden niet meer gedreven door ideologische plichten, normen en al dat soort externe drijfveren.

Afgelopen nacht, op 28 augustus 2025, heeft de politie iemand vermoord. In het hele land werd geprotesteerd tegen de belastingverhoging. In meerdere steden waren de protesten organisch en autonoom georganiseerd. Het imago van de politie brokkelt stukje bij beetje af en de mensen kiezen de kant van de actievoerders. Verschillende cellen coördineren verschillende acties en het narratief wordt veelal gedomineerd door de berichtgeving van nihilistische insurrectionalisten.

De vakbondsbemiddelaars kondigden aan dat ze de straat op zouden gaan, maar dat er ‘geen rellen zouden zijn’, maar de jeugd en de relschoppers op sociale media maakten ze direct belachelijk. Wij laten het aan de jeugd. Het enige dat we kunnen doen, is ze aan te sporen nog oncontroleerbaarder te zijn. ‘s Nachts werd het internet platgelegd. Terwijl de burgerlijke anarchisten oproepen tot het vormen van burgerraden, roepen wij op tot schijt aan alles. We voorzien alleen in de coördinatie van verschillende netwerken en technische feiten over de acties op straat. We organiseren eigenlijk nooit echt mensen.

Sinds vrijdag 29 augustus wordt het narratief eigenlijk gedomineerd door anarchisten. Mensen reageren massaal op de oproepen om overal in het land politiebureaus en de politie zelf aan te vallen. De gevestigde media zijn de controle over de informatievoorziening en het nieuws verloren.

Onze netwerken blijven oproepen tot wraak voor de politiemoord van afgelopen nacht en de spanning wordt alsmaar groter. De cellen bevinden zich op straat. De opstand wordt door verschillende nieuwsstations gedeeld, alhoewel al het goede beeldmateriaal alleen op sociale media te vinden is.

-Archipelago of Fire

Dit overstijgt al onze verwachtingen. Normaal gesproken gooien de actievoerders tijdens demonstraties alleen wat stenen of steken ze wat banden in de fik voor de neus van de politie. Ze zijn nog nooit een gebouw ingestormd en hebben het nog nooit in de fik gezet.

-Anonieme anarchisten in Indonesië

---

Verder lezen

• Interview with Comrades on the Situation in Indonesia [18 september 2025]
• Statement from Serikat Tahanan about Repression [17 september 2025]
• Indonesia Uprising: “A Collective Eruption of Rage” [1 september 2025]
• Anarchists on the Wave of Protest in Indonesia [2024]
• A Brief History of Anarchism in Indonesia [2022]
• Under the Radar? The Changing Face of Repression Against Anarchism and Punk in Indonesia [2021]
• Anarchism in Indonesia [2017]
• Call to Arms: Insurrectionary Solidarity with Indonesia

---

Sociale Media

• Serikat Tahanan—Een vakbond voor gevangenen, door gevangenen.
• Anti-Feminist Feminist Collective (Anarchafeministische groep)